Oświetlenie Tramwajów

[trojmiejski]

Znalazłem informacje o tym, że o ile gaszenie części świetlówek przy zasilaniu bateryjnym w wiedeńcach wprowadzono przy okazji modernizacji, tak w GT8S taki system zastosowano fabrycznie. Niestety nie mam zdjęć z częścią świetlówek zgaszoną, zatem mogę jedynie przypomnieć jak ogólnie wygląda oświetlenie tych tramwajów:




Jeśli chodzi o wysokonapięciowe zasilanie świetlówek prądem stałym to do tego tematu specyficznie podeszli decydenci w NRD, otóż początkowo w latach 50-tych w rekonstruowanych wagonach przedwojennych montowano w ramach moderny oświetlenie zbliżone w założeniach do oświetlenia tramwajów w Wiedniu, czyli zasilane 600V świetlówki w szeregu z żarówkami jako ogranicznikami prądu:
http://www.dvn-berlin.de/2agr/strab/agr ... 217055.htm




Od 2:40:






W miarę eksploatacji tych wagonów dostrzeżono problem z szybkim zużyciem świetlówek przy zasilaniu DC, zatem w latach późniejszych zdecydowano o zamówieniu z Czechosłowacji wagonów Tatra T4D i B4D wyposażonych fabrycznie w oświetlenie żarowe (mimo, że w T3 produkowanych przed T4D stosowano świetlówki). Celowo zastosowano prymitywniejsze rozwiązanie. Z tego co słyszałem to pierwotnie łączono w szereg pięć żarówek 125V, lecz później przerabiano na 3x220V:






W NRD do świetlówek powrócono dopiero przy zamawianiu KT4D. Pierwsze sztuki miały system oświetlenia zbliżony do tego z EN57 czyli centralna przetwornica wytwarzająca prąd przemienny do opraw. Nie wiem czy ta przetwornica była zasilana bezpośrednio z 600V czy NN. Późniejsze KT4D miały indywidualne przekształtniki tranzystorowe zasilane 24V DC. Pomysł stosowania centralnej przetwornicy jest pośrednio widoczny w obecności żarowego oświetlenia awaryjnego które jest zbędne przy indywidualnych przekształtnikach, poniemieckie KT4D jeżdżą w rumuńskim mieście Oradea z częściowo załączonymi świetlówkami i częściowo załączonymi żarówkami oświetlenia awaryjnego:

[MRP200]

W NRD do świetlówek powrócono dopiero przy zamawianiu KT4D. Pierwsze sztuki miały system oświetlenia zbliżony do tego z EN57 czyli centralna przetwornica wytwarzająca prąd przemienny do opraw. Nie wiem czy ta przetwornica była zasilana bezpośrednio z 600V czy NN. Późniejsze KT4D miały indywidualne przekształtniki tranzystorowe zasilane 24V DC. Pomysł stosowania centralnej przetwornicy jest pośrednio widoczny w obecności żarowego oświetlenia awaryjnego które jest zbędne przy indywidualnych przekształtnikach, poniemieckie KT4D jeżdżą w rumuńskim mieście Oradea z częściowo załączonymi świetlówkami i częściowo załączonymi żarówkami oświetlenia awaryjnego:

Mogła to być osobna przetwornica, wirowa oczywiście, zasilana z napięcia trakcyjnego 600 V. W starszych tramwajach te przetwornice pełniły podwójną rolę: miały zamontowaną dmuchawę, która służyła do chłodzenia silników trakcyjnych i oporów rozruchowych. A w okresie zimowym zapewniały dodatkowy nadmuch ogrzewania wnętrza. Dlatego te tramwaje dość dobrze znosiły jazdę po torowiskach w kiepskim stanie, gdzie prędkość jazdy często była ograniczana do 20 km/h, co dla takiego wozu oznaczało praktycznie jazdę na oporach rozruchowych.

[trojmiejski]

Ciekawymi wozami są te które w pewnym momencie życia zostały przedłużone, choćby dwuczłonowe Düwagi z Mannheim zostały przedłużone o środkowy niskopodłogowy człon i mają miks oświetlenia żarowego w oryginalnych członach skrajnych ze świetlówkowym w późniejszym członie środkowym, widać wnętrze takiego wozu od 22:20, świetlówki chyba są zasilane przez przekształtniki:



Podobne sytuacje zdarzają się też obecnie, świeżo przedłużone Siemensy Combino w Poczdamie mają miks świetlówkowo-ledowy:
https://www.drehscheibe-online.de/foren ... 21,8358114

[trojmiejski]

Solaris Tramino Lipsk:

[trojmiejski]

Bombardier NGT6, w Krakowie niektóre sztuki otrzymały rury ledowe, lecz ten egzemplarz gdański wiernie nadal ma prawdziwe świetlówki:

[Farel03]

Ciężko napotkać na rury LEDowe w tramwajach. Wiedeńce, Konstale (tymi najczęściej się przemieszczam), krakowskie hybrydy w włożonym wysokopodłogowym środkiem. Wszystko nadal ma świetówki. Raz nawet trafiłem na ledwo już świecące T12

Do tej pory raz tylko jechałem wagonem z tubami LED. Co ciekawe na samym końcu tegoż wagonu ostała się rura T8 /840. Dziwnym trafem to miejce było najjaśniesze w całym tramwaju

[trojmiejski]

Pewnie nikomu nie chce się na większą skalę przerabiać instalacji tak, że odłącza się przekształtnik świetlówkowy i do oprawek podpina się bezpośrednio 24V. Jak już dany zakład decyduje się na przeróbki to znacznie częściej montuje się w oprawie paski ledowe na sztywno. W Grudziądzu w GT8 tak zrobili, gdańskie N8C da się spotkać z mieszanką w której część opraw ma świetlówki, a część LED (ostatnio w niektórych N8C z Dortmundu postanowiono własnoręcznie przerobić całość oświetlenia głównego na LED, czasem razem z lampkami nad drzwiami, czasem z zachowaniem oryginalnych lampek), o tym szerzej napiszę wkrótce.
Bydgoskie, toruńskie i łódzkie Pesy Swing fabrycznie otrzymały rury ledowe, podczas prezentacji toruńskich Swingów ktoś nakręcił film na którym wprawne oko dojrzy przypadki wkręcenia takich rur na odwrót, te rury ledowe świecą w jednym kierunku, więc na odwrót wkręcone będą świecić w górę, a nie w dół:

[trojmiejski]

N8C z Dortmundu przychodziły do Gdańska po modernizacji w Modertransie z zachowanym oryginalnym oświetleniem świetlówkowym (zdecydowana większość zachowała oprawy z oryginalnymi kloszami, wybrane sztuki N8C otrzymały nowe klosze pryzmatyczne), początkowo jedynie niektóre egzemplarze w pojedynczych oprawach miały wstawione diody (początkowo takie o paskudnym fioletowym zabarwieniu). Lampki oświetlające oryginalne wejścia w członach skrajnych zostawiono oryginalne żarowe, jedynie w stopniach wejściowych zamontowano czerwone diody sygnalizujące zamykanie drzwi (wybrane sztuki otrzymały zestaw wielokolorowych diod świecących na zielono lub czerwono, także w podłodze nowego wejścia w nowym członie niskopodłogowym, gdy te z diodami wyłącznie czerwonymi, to otrzymały je tylko w członach skrajnych i nic nie zainstalowano w podłodze członu niskopodłogowego). Nowy wejście w nowym członie środkowym oświetlono nową lampką żarową (klosz dwudzielny, w części bezbarwny, w części pomarańczowy, z osobną żarówką oświetlającą i osobną sygnalizacyjną). W później kupionych i zmodernizowanych N8C z Kassel zażądano od Modertransu wymianę oświetlenia głównego na nowe LED, jednakże zostawiono oryginalne żarowe lampki oświetlenia wejść, montując jedynie czerwone diody sygnalizujące zamykanie drzwi, tym razem w maszynie drzwiowej obok lampek oświetlających. W nowym członie środkowym, w maszynach nowych drzwi umieszczono okrągłe lampki kryjące zestaw białych diod oświetlających i zestaw czerwonych sygnalizacyjnych. Jeśli chodzi o oświetlenie zewnętrzne, to w raz ze zmianą ścian czołowych zmieniło się oświetlenie przodu, lecz boczne kierunkowskazy zostawiono oryginalne.

Jakiś czas temu zaczęto wprowadzać modyfikacje oświetlenia w różnych N8C. Początkowo w sztukach z oświetleniem mieszanym zmieniano fioletowe diody na porządne białe, lecz nadal ogólnie zachowując układ mieszany świetlówkowo-ledowy. Zaczęto wymieniać boczne kierunkowskazy na LED. Ostatnio GAiT własnoręcznie warsztatowo zaczęło grzebać coraz więcej. W wielu Dortmundach postanowiono całkowicie zledyzować oświetlenie główne, zachowując dotychczasowe klosze (oryginalne lub pryzmatyczne, zależnie z którymi wyjechały z Modertransu te kilka lat temu). Jeśli chodzi o oświetlenie oryginalnych wejść w członach skrajnych, to zarówno w Dortmundach i Kasselach zaczęto zastępować oryginalne lampki żarowe nowymi diodowymi. Trzeba jednak zaznaczyć, że jedno nie koreluje z drugim i ogólnie, to jest kocioł w którym każdy wóz jest inny od reszty. Są wozy którym ostatnio zledyzowano oświetlenie główne, lecz nie zmieniano lampek nad drzwiami, inne egzemplarze zaś na odwrót mają LEDy nad drzwiami, lecz w oświetleniu głównym zachowały świetlówki lub mieszankę świetlówkowo-ledową. Niektóre otrzymały LEDy zarówno w oświetleniu głównym i nad wejściami. Zależnie czy to jest Dortmund czy Kassel to jeszcze jest kwestia kombinacji z różnie umiejscowionymi diodami sygnalizacyjnymi. Trafiłem też na egzemplarz mający lampki LED w wejściach po jednej stronie, lecz wejścia po przeciwnej nadal mają lampki żarowe. O dziwo w żadnym N8C dotychczas nie ruszano lampek w maszynach drzwiowych wejść w środkowym członie, niezależnie czy w pozostałych wejściach wymieniono, czy nie, to Dortmundy w środkowym członie nadal mają lampki żarowe takie jakie otrzymały podczas moderny, a Kassel LED.

Dortmund z LEDowymi lampkami nad drzwiami i oświetleniem głównym mieszanym świetlówkowo-ledowym:




Oświetlenie wejścia w niskopodłogowym członie środkowym:


Kassel z żarowymi lampkami nad drzwiami:


Z ledowymi:


Człon środkowy:


Przy wyłączonym oświetleniu głównym świecą się tylko czerwone diody podczas zamykania drzwi , przy włączonym głównym podczas zamykania świecą się jednocześnie białe i czerwone:

[trojmiejski]

Przykład N8C z Dortmundu który otrzymał kilka lat temu nowe klosze do opraw, lecz początkowo zachował świetlówki. Z czasem warsztatowo zrobiono układ mieszany świetlówkowo-ledowy, a ostatnio ekipa GAiT postanowiła w warsztacie całkowicie zledyzować oświetlenie główne. Tak był niedawno:


Tak jest teraz:






Lampki nad drzwiami zostały oryginalne żarowe:


Oryginalny przycisk otwierania drzwi i sygnalizator stanu drzwi.


Pojedyncze N8C mają nowsze przyciski i sygnalizatory, lecz nie mam pewności czy zmiany dokonał Modertrans, czy już takie przyjechały z Dortmundu.

Wspominałem, że w stopniach wejściowych niektórych egzemplarzy zamontowano diody sygnalizacyjne mogące świecić na zielono lub czerwono, gdy zdecydowana większość Dortmundów ma tylko jednokolorowe, czerwone. Zauważyłem pewną zależność, wszystkie posiadające diody wielokolorowe mają nowe klosze opraw świetlówkowych (obecnie po przerobieniu na LED) lecz nie wszystkie z nowymi kloszami mają diody wielokolorowe. Choćby egzemplarz powyżej ma nowe klosze, lecz w stopniach są diody wyłącznie czerwone.

N8C były dostarczane do Dortmundu seriami i jak spojrzeć na oryginalne czoła, to między seriami były fabryczne różnice w umiejscowieniu świateł (widać też oryginalny człon środkowy, wysokopodłogowy bez drzwi):

[trojmiejski]

Skład klasycznych 105Na:






W przypadku tego składu zachodzi zjawisko typowe dla stopiątek, czyli w momencie rozłączenia rozruchu, na chwilę zapala się światło stop: