Oświetlenie pojazdów kolejowych

[trojmiejski]

Ja kiedyś to regularnie jeździłem takimi piętrusami na trasie Gdynia-Kościerzyna, aż trudno uwierzyć, że ta jeszcze parę lat temu bardzo powszechna seria została zredukowana do 3 sztuk, dwuczłona należącego do TOZK Pyskowice i 2-ch czynnych czteroczłonów trzymanych w rezerwie w Chojnicach przez Pomorski Zakład Przewozów Regionalnych.

Z Bipami jest też taka rzecz, że prócz takich ze świetlówkami 20W były też sztuki z mocniejszymi świetlówkami:
http://pkpic.flog.pl/wpis/4004620/wnetrze-bipy-

Tu eksponat z Niemczech ex-Deutsche Reichsbahn w oryginalnym stanie wnętrza z widoczną frontalnie świetlówką w przedsionku wejściowym:
https://www.bahnbilder.de/bild/deutschl ... eiden.html

[amisiek]

Gdy byłem dzieciakiem to się zastanawiałem skąd w wagonie jest prąd, teraz wiem, że nawet taka stara bipa miała prądnicę, która ładowała akumulatory. Wystarczyło zatem, by wagon się toczył, to już miał prąd do oświetlenia.
(oto podobne rozwiązanie z kolei rogowskiej)


Niegłupi pomysł, zwłaszcza, że przecież bipy były ciągane przez parowozy, które nie miały w ogóle generatora o większej mocy - miały tylko turbogenerator do oświetlenia głównego plus kabina maszynisty i podwozie.

(fotka ze strony parowozy.net, dokładny opis jest tutaj)

tutaj schemat tablicy rozdzielczej (fotka jw.)



Wracając do wagonów: W bipach widziałem świetlówki o większych mocach, także to nie tylko 20W.

Oto opis stąd:

W układzie zasilania wagonów pasażerskich od wielu lat stosowana jest powszechnie prądnica prądu stałego typu

PW114d03 o mocy teoretycznej 4,5 kW i praktycznej 3,8 kW oraz napięciu do 30 V.
----
W wagonach sypialnych i restauracyjnych są stosowane od wielu lat prądnice 24 V o mocy 4,5 kW, prądu stałego, produkcji NRD, instalowane na maźnicach, prądnice prądu przemiennego 24 V, 4,5 kW produkcji "Pintsch" (RFN), z przekładnią kątową na osi. W wagonach typu Bhp (Bipa) stosowane są prądnice prądu stałego o napięciu 24 V i mocy 3,1 kW produkcji NRD. Prądnica taka współpracuje z baterią akumulatorów zasadowych. Obecnie wszystkie wagony budowane przez przemysł krajowy wyposażone są w prądnice 3-fazowe prądu przemiennego typu GTUBJ6 o mocy 6 kW.

Prądnica typu PW 114d-03 jest produkowana przez Zakłady Wytwórcze Maszyn Elektrycznych i Transformatorów "EMIT" w Żychlinie. Jest przystosowana do współpracy z regulatorem napięcia typu ARP 24/30. Zbyt mała moc prądnicy uniemożliwia stosowanie jej w obecnie budowanych wagonach, w których stosuje się ogrzewanie nawiewne. Wadą tej prądnicy jest znaczny ciężar, wynoszący 250 kg. W celu poprawy warunków eksploatacyjnych tych prądnic konstruktorzy z "EMIT-u" w Żychlinie wprowadzili nowe rozwiązanie szczotkotrzymaczy, co przedstawiono na rysunku 1. W rozwiązaniu tym zastosowano obsady odlewne zamiast obsad blaszanych nitowanych typu 533300, Obsady odlewne są typu 507400
----

[trojmiejski]

Nocą odmianę Bipy ze świetlówkami 25W można było odróżnić z daleka od odmiany z rurami 20W po barwie światła, przynajmniej w Polsce bardzo rzadkim widokiem były daylighty 25W, zdecydowanie dominowały rury ciepłobiałe.
Na tym archiwalnym filmie widać ciepłobiałe światło dochodzące ze świetlówek w odjeżdżającej Bipie, wyraźnie kontrastujące z daylightami oświetlenia peronu, przy jednoczesnym całkowitym braku daylightów wewnątrz wagonu:
https://www.youtube.com/watch?v=vJgQhV39o3I



Mimo braku pewności to przypuszczam, że ten sam zespół został uwieczniony na tym filmie gdzie wyraźnie widać świetlówki (w opisie pod tym filmem jest napisane, że został nakręcony dzień przed wypadkiem w Korzybiu i choć nie jest to wprost napisane to moim zdaniem zespół z filmu chyba właśnie był jednym z dwóch co brały udział w tym wypadku):
https://www.youtube.com/watch?v=9796XrzV13s



3 zespoły które dożyły obecnych czasów wszystkie są w wersji ze świetlówkami 20W.

[trojmiejski]

Klasyczne wagony przedziałowe, jedynka:




















Dwójka:




Wśród daylightów Pila zdarzyła się też sztuka w wersji white:


Inna dwójka z załączonym oświetleniem:








Widok z zewnątrz:


Dwójka co wewnątrz ma świetlówki wpuszczone w sufit, zwraca za to uwagę tym, że nadal posiada podświetlenie stopni, w większości wagonów zlikwidowano je:


Sylvania 640 w EN57-1052:








W tej jednostce zdarzało się, że napięcie na przetwornicy głównej spadało co miało wpływ na przetwornicę oświetleniową, świetlówki niespodziewanie potrafiły szybko, lecz stopniowo przygasać, a potem część gasła (1/3 świeci cały czas, a 2/3 tylko przy czynnej przetwornicy głównej, są wyłączane przy zasilaniu z baterii):

[trojmiejski]

Dla odmiany trochę o oświetleniu czoła, klasyczne dla Polski reflektory:




W EN57:






Warto tu wspomnieć, że taki układ świateł był fabrycznym dopiero od określonej sztuki której numeru nie znam, EN57 z początku produkcji nie miały górnego reflektora, a nad szybami czołowymi były dodatkowe światła końca pociągu, bodajże taki układ najdłużej się zachował w nieistniejącej już EN57-906 (ta jednostka była o tyle osobliwa, że jako jedyna EN57 posiadała wózki tego samego typu co w EW58 i EW60):
http://www.wrphoto.eu/details.php?image_id=10749

Zaś EU07 typu 4E i EP08 oryginalnie posiadały czerwone światła końca pociągu nie tylko w dolnych reflektorach lecz także w górnym:
http://andrzej81.flog.pl/wpis/8809196/eu07013#w
http://andrzej81.flog.pl/wpis/8805032/eu07042#w

Modernizacje dostają nowe reflektory halogenowe, czasami są one umieszczane wewnątrz klasycznych garnków:




Czasem zmieniana jest całość:




Polskie wymogi odnośnie oświetlenia są bardzo wygórowane, do poruszania się po polskich szlakach wymagane jest oświetlenie znacznie mocniejsze niż na przykład na sieci kolejowej w Czechach i Słowacji (przykładowo maszyniści z Czech w czasie mijanek z lokomotywami PKP wjeżdżającymi do ich kraju narzekają, że są oślepiani gdyż nasze maszyny za mocno świecą).
W Polsce przy stosowaniu identycznych reflektorów we wszystkich trzech punktach nie ma wątpliwości, że światła z 3 żarówek 100W jest dużo. Za to fabryki Škody i ČKD w lokomotywach produkowanych na dawny czechosłowacki rynek stosowały układ w którym klasyczna żarówka dużej mocy była tylko jedna w górnym reflektorze (w latach 80-tych znacznie wcześniej niż u nas przestawiono się na halogeny lecz to jest odrębny temat i na razie porównania chcę robić na bazie wcześniejszej produkcji z klasycznymi żarówkami) zaś dolne reflektory miały żarówki małej mocy które w praktyce nic nie oświetlały lecz służyły jedynie jako sygnał. Światła końca pociągu były w tej samej obudowie reflektorów dolnych lub osobno zależnie od typu lokomotywy. Wprowadzane do eksploatacji w Polsce lokomotywy stamtąd muszą mieć przerabiane oświetlenie. Największa różnorodność jest wśród lokomotyw S200. Ta sztuka ma oryginalne reflektory dolne, lecz w ramach polonizacji górny reflektor wymieniono na parę halogenów:




Tu zaś na samo górne światło składają się 4 halogeny:
https://mechanikeu07.flog.pl/wpis/9546114/s200--2133#w

Ta sztuka nie dość, że też ma 4 halogeny jako górne to jeszcze ma halogeny jako reflektory dolne czyli razem 6 halogenów:
http://www.centrax.cba.pl/details.php?image_id=2686

Często pojawiająca się w Gdyni z transportami ponadgabarytowymi S200-302 ma bez przesady 3 halogeny:


Różnica w wymogach polskich względem czeskich i słowackich jest do dzisiaj, obecnie południowi sąsiedzi w wielu lokomotywach starej produkcji przerabiają oświetlenie w taki sposób, że we wszystkich 3 punktach montowane są diody i jedynie w przypadku dolnych świateł diody są dublowane halogenami, jako przykład lokomotywa serii 754 przewidziana do obsługi pociągów krajowych:
https://commons.wikimedia.org/wiki/File ... 803%29.jpg

754 przystosowane do jazdy w Polsce dolne światła mają tak samo, lecz jako górne zamiast diod zastosowano halogen właśnie ze względu na polskie wymogi:








Obecnie powszechne jest parowanie halogenów z diodami jako światłem końca pociągu zamiast jak dawniej halogenów z drugą żarówą za czerwonym kloszem, tu choćby wymienione oświetlenie w drezynie sieciowe PUSiO (naprawdę tak się nazywa):




Tu zaś WM-15 również ze zmienionym oświetleniem:




Ewolucję można prześledzić na przykładzie SZT Pesy, najstarsze rozwiązanie jest w 100% żarowe:




Później stosowano pary halogen+diody:




Obecnie dzięki rozwojowi diod dostępne są już wystarczająco mocne by stosować jako oświetlenie czołowe i najnowsze pojazdy mają już oświetlenie w 100% diodowe:


Tutaj zastosowany jest podwójny zestaw diod:








Takie diody są stosowane w różnych pojazdach:


Tutaj jest jeszcze dodatkowa lampka do podświetlania sprzęgu podczas rozłączania lub łączenia








Przy okazji warto zwrócić uwagę, że cały czas przewijają się klasyczne żarówki, halogeny i diody, lecz ani razu nie padło słowo o lampach HID. Nie znam dokładnie przepisów w Polsce, lecz skoro się ich nie stosuje to musi być jakiś powód. W Norwegii zaś HIDy są choćby w lokomotywach IORE.

Dla miłośników żarówek jeszcze bonus, żarówki z WC w EN57-1738 (standardowo na oprawę przypadała jedna mocna żarówka oświetlenia głównego i małej mocy żarówka awaryjna, w tej jednostce wyjątkowo są dwie mocne żarówki, tylko jedna z nich świeciła):

[trojmiejski]

Drugi z dwóch ostatnich czteroczłonowych zespołów typu Bipa z załączonym oświetleniem w postaci świetlówek 20W i żarówek w wybranych miejscach:
















Co do sztuk mających do końca istnienia świetlówki 25W to odnalazłem na dysku film z jazdy Bipą w 2007 roku, ten konkretny zespół przez nie wiem jak długi okres jeździł w postaci skróconej do trójczłonowej, daty kasacji nie znam:


111Ag:


Widok w kierunku przedsionka wejściowego:


Korytarz boczny:


WC:


Z zewnątrz:


Choć oryginalne oświetlenie wagonów Görlitz78 ze świetlówkami 25W było ciekawe to zamontowane w wyniku przeróbki oprawy krajowej produkcji na świetlówki 20W i 40W pasują do tych wagonów równie dobrze:




W niektórych sztukach przerobiono oświetlenie na wpuszczone w sufit:

[amisiek]

WKD po staremu:

i po nowemu:


ORZ7-2 w tle to tak przy okazji. Z lampą sodową tubularną.

[trojmiejski]

Od wewnątrz zaś EN97 wygląda tak:

[trojmiejski]

EN71 z załączonym awaryjnym oświetleniem żarowym, dla przypomnienia EN57 czyli trójczłon ma tylko jeden komplet aparatury czyli we wszystkich wagonach świecą się albo świetlówki albo żarówki, EN71 czyli czteroczłon ma dwa komplety aparatury, po jednym na połowę wagonów zatem połowa wagonów może być oświetlona świetlówkami, a połowa żarówkami i jak widać na drugim zdjęciu tak jest w tym przypadku:






111Arow z załączonym oświetleniem awaryjnym:


Zmodernizowany w tym roku przez Pesę wagon przedziałowy typu 170A (przed modernizacją oznaczony jako XB Görlitz), warto zwrócić uwagę, że zastosowane nowe oprawy są produkcji Famora:






















Załączone oświetlenie w 171A czyli zasadniczo takiej samej modernizacji różniącej się tym, że jako bazę wykorzystano wagon 136A, a nie XB Görlitz:






Z1B Henschel w oryginalnej wersji były już przedstawiane tutaj, lecz jeszcze nie był tu przedstawiany Henschel w wersji przystosowanej do niepełnosprawnych (przeróbka ze zwykłych dwójek w 2006, tylko zwykłe dwójki i jedynki Niemcy dostarczyli w 1996 i 1997 zgodnie z zamówieniem, w latach 90-tych jedynymi wagonami fabrycznie przystosowanymi do potrzeb niepełnosprawnych były wagony 144Aa od Cegielskiego):






Tę modernizację przeprowadzono w takich sposób, że maksymalnie dużo oryginalnych komponentów sprzed przebudowy wykorzystano również po przebudowie w nowej roli. Oryginalnie było 11 zwykłych przedziałów, każdy oświetlony oprawą dwuświetlówkową na 20W/18W zawierającą też żarówkę małej mocy która w tych wagonach charakterystycznie świeci się cały czas, niezależnie czy świetlówki są włączone czy wyłączone, po przebudowie 9 zwykłych przedziałów i 1 przystosowany do niepełnosprawnych, komponenty z dwóch zwykłych przedziałów wykorzystano razem w przedziale dla niepełnosprawnych, jak widać są dwie oprawy dwuświetlówkowe, jeden przycisk sterowania oświetleniem znad drzwi do przedziału tu jest umieszczony tak samo jak oryginalnie, a drugi został umieszczony przy miejscu dla wózków, żeby niepełnosprawni mogli sterować oświetleniem, na zewnątrz przedziału są 2 oprawy na świetlówki 8W:






Dla porównania Henschel w wersji oryginalnej:






Tutaj widać załączone żarówki do czytania przy wyłączonych świetlówkach:


Niemiecki wagon będący pokazówką możliwości modernizacji taboru kolejowego przez DB Heavy Maintenance, bazowy wagon to stara produkcja RFN:


Niemcy począwszy od lat 90-tych w modernizowanych wagonach lubili wstawiać oświetlenie oparte na kompaktach niezintegrowanych podczas gdy my trzymaliśmy się świetlówek liniowych i zasadniczo trzymamy się nadal, zasadniczo tylko w WC zmodernizowanych na różne sposoby EN57 da się spotkać świetlówki 2D:

[trojmiejski]

W listopadzie głośno było o transporcie pociągu rządowego Gierka do Bieszczad gdzie ma być zachowany w celach muzealnych w nowo powstającym muzeum. Wagony tego pociągu mają wiele cech standardu UIC Y jak długość lecz oczywiście ze względu na wyposażenie i układ wnętrza fabrycznie przewidziany do roli to są to wagony unikatowe. Większość opraw świetlówkowych jest standardowa jak w zwykłych wagonach, lecz można spotkać też obecnie nie występujące nigdzie indziej oprawy z mlecznym kloszem na 4 świetlówki 20W:
http://www.kpinfo.pl/news.php?readmore=6310
http://www.ogk.cal.pl/details.php?image_id=2667

Wygląda na to, że kiedyś wagony barowe 113A mogły mieć takie oprawy, przynajmniej niektóre egzemplarze, oczywiście później takich opraw nie dało się już spotkać, lecz jak spojrzeć na górę kadru znanego już filmu w czasie 5:12 to można dostrzec mleczny klosz najprawdopodobniej kryjący taką samą jak w salonce oprawę czteroświetlówkową:



Przy okazji nie wiem czy ktoś zwrócił uwagę na to wcześniej, lecz przedstawiona na samym początku filmu stacja to Gdynia Główna Osobowa.

Pierwotnie linia SKM była zelektryfikowana napięciem 800V, dopiero w 1976 zmieniono napięcie na 3000V. Do tego czasu wykorzystywano przystosowane do napięcia 800V dwuczłonowe jednostki typu EW90, EW91, EW92, wyprodukowano je przed wojną na potrzeby berlińskiej S-Bahn, do Polski trafiły w ramach reparacji wojennych. Wprowadzono wiele modyfikacji, zmieniono sposób zasilania z 3 szyny na zasilanie z sieci napowietrznej przez pantograf, zmieniono też oświetlenie z żarowego na świetlówkowe, tutaj na zdjęciu z wypadku kolejowego zostały uchwycone świetlówki w EW91:
http://as.rumia.edu.pl/tt/plany/ew/ew91/91.09s.2.jpg