Oświetlenie pojazdów kolejowych

[Beton]

Całkiem fajny sygnalizator zajętej toalety w wagonie PKP

[slaweklampy]

W środku są żarówki, a szybka jest czerwona?

[Beton]

Przez szybkę widać czerwone diody LED.

[Lampka]

Tak przeczytałem te ostatnie obszerne wypowiedzi i informacje i nasuwa mi się kilka pytań. Czy oprawy stosowane w wagonach z lat 60-tych miały takie same plastikowe jasne obręcze, jak te które obecnie się spotyka w starych wagonach EN, dla rur 25W? Wydaje mi się, że ten typ obręczy jest typowy dla nowszych opraw, z lat 80-tych i późniejszych.
Kolejna sprawa, w kwestii kloszy. Spotkałem kiedyś pociąg piętrowy, w którym oprawy - chyba takie same dla rur 25W - miały te mleczne klosze. Było to już dawno, bo około 2002 roku, ale takie składy jeździły czasem na trasie Gliwice - Częstochowa i przynajmniej raz widziałem tam właśnie te oprawy z mlecznymi pionowymi kloszami (wszystkie te oprawy miały klosze).
Co do samych opraw i układów zasilania - świetlówki odpalają tam na zimno w identyczny sposób jak współczesne kompakty z elektroniką bez podgrzewania skrętek, albo jak świetlówki pracujące w układach tzw. rapid startu, stosowanego w polskich oprawach BMK. W rzeczywistości jednak zarówno w świetlówkach kompaktowych z zapłonem na zimno, jak i w oprawach w wagonach pociągów oraz w oprawach z rapid startem na 230V, elektrody tak naprawdę są podgrzewane, ale nieznacznie i owe podgrzewanie ma miejsce już w momencie zapłonu, gdy jednocześnie pojawia się destrukcyjne wyładowanie jarzeniowe w świetlówce. Spróbuj zewrzeć wyprowadzenia elektrod z np. kompakta, to zobaczysz, że odpala dłużej, z większą zwłoką. Gdy żarniki się rozgrzewają, zapłon pełną mocą jest przyspieszony, ale z racji pojawiającego się jednocześnie wyładowania jarzeniowego, ten typ zapłonu określany jest jako zimny.

[trojmiejski]

Te obręcze nakręcane na gniazda świetlówek to w pojazdach polskiej produkcji stosowano je od początku obecności świetlówek na kolei, wagony zagranicznej produkcji po modernizacjach przeprowadzanych w Polsce potrafi tracić oryginalne wyposażenie i były wyposażane w elementy polskiej produkcji.

Ten piętrus to należał do typu wagonów wyprodukowanych w 1989 roku dla PKP przez NRDowską fabrykę VEB Waggonbau Görlitz (obecne oznaczenie B16mnopux, dawniej Bdhpumn). Zastosowane oprawy są na świetlówki 40W, jest to model fabrycznie stosowany w NRDowskich wagonach wyprodukowanych w tamtym czasie, dostarczone dla PKP XB Görlitz oraz Z2B i Z2A Bautzen też takie oprawy miały, lecz wszystkie aktualnie jeżdżące XB, Z2B i Z2A są po modernizacjach podczas których oświetlenie całkowicie zmieniono (aczkolwiek jak ktoś chce zobaczyć tego typu wagony w postaci oryginalnej to niech jedzie do Czech, tam takich wagonów jest dużo). Wśród omawianych piętrusów to również w wielu sztukach oświetlenie całkowicie zmodernizowano, lecz na szczęście dało radę jeszcze dorwać sztukę w oryginalnym stanie:




















B16mnopux to chronologicznie drugi typ wagonów piętrowych który pojawił się na polskich torach, najstarsze są wyprodukowane w Görlitz zestawy składające się z czterech zespolonych wagonów (później warsztatowo skracane do trzech lub dwóch wagonów) pierwotnie oznaczonych jako Bipa, potem Bhp. Oryginalnie były świetlówki 40W oraz żarówki dużej mocy jako oświetlenie WC, korytarza obok WC w członach środkowych i przedziału służbowego (warto zwrócić uwagę, że w porównaniu do polskich wagonów nie ma żadnych awaryjnych żarówek małej mocy). Później modyfikowano oprawy ze świetlówek 40W na 20W, w niektórych sztukach zachowane zostały oryginalne gniazda i zmieniono tylko odległość między nimi, a w niektórych zmieniono na polskie z nakręcanymi obręczami. Po dwóch seriach z czasów NRD następnymi wagonami piętrowymi w Polsce były już tu prezentowane wagony Bombardiera wyprodukowane dla Kolei Mazowieckich, co ciekawe chociaż wyprodukowane pod marką Bombardiera to miejscem produkcji była ta sama fabryka w Görlitz co wyprodukowała wcześniejsze piętrusy. Obecnie czwarty typ piętrusów jaki będzie jeździł po polskich torach jest w trakcie produkcji w bydgoskiej Pesie dla Kolei Mazowieckich i będą to pierwsze polskiej produkcji wagony piętrowe. Co do wagonów Bipa, w 2013 roku jeździł dwuczłon który już tu był prezentowany i który został po wakacyjnych kursach odstawiony na zawsze oraz także jeździł czteroczłon który tamte wakacje przeżył i w 2014 pojawił się ponownie na szlaku. Wpierw zaprezentuję tego czteroczłona co jeździł zarówno w 2013 i 2014, a potem drugiego czteroczłona który w 2013 stał w krzakach i w 2014 został z nich wyciągnięty, żeby ponownie jeździć z pasażerami:








Przedział służbowy na końcu zespołu, ta sztuka ma plafonierę dwupłomienną polskiej produkcji:






WC obok przedziału służbowego:


Korytarz przy WC w środkowym członie:




WC w środkowym członie






Jeszcze raz widok ogólny na wnętrze tego zespołu:




Drugi czteroczłon co został wyciągnięty z krzaków w 2014, różni się tym, że wszystkie oprawy żarowe są jednakowe:






Przykład wagonów Bipa i Henscheli pokazuje, że tradycja z dublowaniem świetlówek awaryjnymi żarówkami małej mocy jest Polską tradycją i dotyczy wagonów polskiej produkcji i modernizowanych w Polsce wagonów różnego pochodzenia.
Zagraniczne wagony w oryginalnych formach potrafią nie posiadać żarówek awaryjnych lub jak Henschele posiadać tylko w przedziałach gdy w przedsionkach już nie. Tradycja jest kontynuowana nadal, aczkolwiek Newag trochę inaczej podszedł do tematu i obecnie zamiast żarówek stosuje diody małej mocy. Tu przykład EN57AP zmodernizowanych przez Newag. Oczywiście świetlówkom towarzyszą diody małej mocy, lecz stale świecące diody dużej mocy w WC i uruchamiane ze świetlówkami diody dużej mocy w korytarzu przy WC są jedynymi źródłami światła w tych konkretnych miejscach i nie towarzyszą im diody małej mocy:






Diody dużej mocy w korytarzu przy WC:


oraz samo WC:


SA137-007 ma tak samo:




136A wyprodukowany w 1993 roku przez Cegielskiego który w 2008 został poddany modernizacji w tym samym zakładzie w którym został wyprodukowany. To jest ten przypadek o którym wcześniej mówiłem, gdzie przedziały, przedsionki i WC są oświetlone świetlówkami, lecz korytarz boczny jest oświetlony diodami:


















Inna sztuka:

[Lampka]

Widać, że w niektórych przedziałach oświetlanych świetlówkami nadal ostały się rury T12 Pila

Zastanawia mnie, gdzie oni utylizują te wymieniane rury z pociągów... Do tej pory nie spotkałem jeszcze w recyklingu masowych złogów świetlówek 25W (czy innych ewidentnego pochodzenia kolejowego), a fajnie byłoby mieć dostęp do nich i obadać w jakim stanie są te wymieniane rury.

[trojmiejski]

Jest to ciekawa sprawa tym bardziej, że przez masowe stosowanie chińskich 25W o bardzo krótkim czasie życia obrót świetlówek jest ogromny. Możliwe, że spółki mają podpisane umowy z firmami wywożącymi zgromadzone na bazie świetlówki do zakładu recyclingowego. Dlatego odbywa się to tak cicho.

T12 Pila to prawdopodobnie ostatecznie znikną wtedy gdy na złom trafią klasyczne wagony w których wnętrzu te świetlówki się znajdują. Tungsramy i inne T12 też są do spotkania. Nawet w EN57 z oryginalnym systemem oświetlenia mimo dominacji chińszczyzny obecnie (w wagonach też można spotkać chińszczyznę lecz w znacznie mniejszym stopniu) wciąż można spotkać rodzynki jak ten:


T12 jak T12, obecnie T8 Pila nadal są stosowane w fabrycznie nowych wagonach Cegielskiego (przedsionki wejściowe i WC, cała reszta oświetlona jest diodami). Na wszystko przychodzi czas, pierwszymi elektrycznymi źródłami światła w wagonach były żarówki, w Polsce ostatnimi przed nastaniem ery świetlówek wagonami z oświetleniem 100% żarowym były ryflaki czyli zbiorczo nazywane wagony ze spokrewnionych serii 43A, 101A i 102A:


Jednocześnie z ryflakami warto wspomnieć węgierskie wagony motorowe SN61, tutaj archiwalne zdjęcia z czasów gdy jeszcze jeździły liniowo z pasażerami:
http://wrp.home.pl/details.php?image_id=35196

EZT EN56, ED70, EW55 i EN57 były pierwszymi pojazdami z oświetleniem świetlówkowym, klasyczne wagony doczekały się świetlówek trochę później, nie jestem pewien co do dokładnej chronologii lecz wśród najwcześniejszych serii wagonów ze świetlówkami to można wymienić wagony Bipa produkcji NRD (dwa zestawy które w poprzednim poście przedstawiłem na zdjęciach widać na tym zdjęciu z 16 maja 2015: http://wrp.home.pl/details.php?image_id=35218 ), pierwsze polskiej produkcji wagony Y w tym 104A z 1964 i inne z lat 60 oraz NRDowskie wagony sypialne serii Görlitz67.
Jak wagony z oświetleniem żarowym przeszły do historii tak ten widok też wkrótce stanie się przeszłością:




Po żarówkach i świetlówkach następne w kolejności są diody, nowe wagony Cegielskiego mają świetlówki tylko w przedsionkach wejściowych i w WC, oświetlenie części pasażerskiej jest w pełni oparte na diodach:
















Pendolino ED250 to 100% oświetlenia ma na diodach co wcześniej prezentowałem, charakterystyczny jest widok z daleka układu świateł czołowych pociągu gdzie te światła mają zimną barwę zamiast ciepłej do której człowiek jest przyzwyczajony:


Newag w swoich produktach (EZT Impuls, lokomotywy Dragon E6ACT i Griffin E4MSU) stosuje w ramach oświetlenia czołowego ciepłobiałe diody. Diody te pulsują z częstotliwością niedostrzeganą przez ludzkie oko, lecz na filmach i zdjęciach jest to bardzo wyraźne:








Obecnie diody można spotkać w każdym nowym pojeździe lub starym modernizowanym, przykładem choćby są 6D (SM42) zmodernizowane przez Newag do typu 18D (SM42-3xxx) i typu 6Dl (SU42-1xxx):










Choć pojazdów z oświetleniem 100% LED będzie coraz więcej to wciąż wielu producentów jest ostrożnych i dubluje diody halogenami jak widać w przypadku zmodernizowanych stonek (w praktyce na codzień w eksploatacji są halogeny). Nie mniej jednak nie powinna się powtórzyć historia EU07A-001 która miała tuż po modernizacji oświetlenie 100% LED lecz wkrótce potem białe światła zmieniono na halogeny gdyż diody się nie sprawdziły. Po prostu były to czas przełomu i wtedy były pierwsze próby z diodami innymi i mocniejszymi niż czerwone końca pociągu więc takie sytuacje były dopuszczalne. Diody w światłach końca pociągu były oczywiście stosowane już znacznie wcześniej gdyż tu akurat nie było filozofii z diodami, a przy okazji miało to kilka zalet, choćby przy zastosowaniu różnych diod możliwość pokazywania różnych sygnałów, nie tylko końca pociągu lecz na przykład niebieskiego sygnału zajętości wagonu przez ludzi na postoju przy braku lokomotywy.

EDIT 22.04.2023:
Dwusilnikowa stonka SU4210 zmodernizowana w tym samym czasie co SM42-3xxx, tu dla porównania moduły LED pokazujące czerwone światło końca pociągu:

[trojmiejski]

Trochę odmiany czyli wagony metra, na początek klasyczny rusek:




Przez klosz dało radę odczytać napis, tu są świetlówki Pila:




Dla porównania czół, tak wygląda czoło nowszej wersji serii 81:


Alstom Metropolis:






Najnowsze wagony metra czyli Siemens Inspiro:














Wracając do tego co jeździ po torach PLK, Bonanza 120A z klasyką T12:










Przedziałowa jedynka 112A, w korytarzu świetlówki:


W przedsionku wejściowym żarówki:


Wagon XB zmodernizowany na wagon przystosowany do przewozu niepełnosprawnych:








Oświetlenie przedziału dla niepełnosprawnych:






Korytarz w dalszej części wagonu




EZT serii EW60. Wyprodukowano tylko 2 jednostki EW60, pierwotnie jeździły w SKM Trójmiasto i pod wieloma względami przypominały wcześniejsze EW58. Nie jestem absolutnie pewien jakie było oryginalne oświetlenie, lecz raczej było takie jak w EW58 czyli oprawy na świetlówki 40W zewnętrznie identyczne z oprawami OT 1/1 spotykanymi w Konstalach 105Na lecz różniące się tym, że elektronika była na 110V DC. Po kilku latach stania w krzakach EW60 zostały kupione przez Koleje Mazowieckie które zleciły modernizację w ramach której zmodernizowano wnętrze i zamontowano takie oprawy jakie są obecnie, zmieniono czoło i zamieniono rozruch oporowy na chopperowy wykorzystujący oryginalne silniki DC. Jako, że układ rozruchu okazał się bardzo awaryjny i ponownie trafiły do krzaków to KM zleciły drugą modernizację w ramach której wymieniono silniki DC na AC, wstawiono falowniki, zlikwidowano połowę drzwi (uznano, że ilość drzwi jaka była oryginalnie to była zbyt duża ilość w stosunku do zapotrzebowania na trasach na których te jednostki jeździły), a w tych co pozostały to dorobiono dodatkowy stopień (przed drugą modernizacją bez tych stopni mogły obsługiwać perony ≥960mm, a po dodaniu stopni mogą obsługiwać także niższe perony). Zdjęcia przedstawiają stan aktualny:










WC:




W miejscach gdzie jest obniżony sufit oryginalnie były przedsionki wejściowe z drzwiami:




Oprawy takie jak w EW58 można do dziś spotkać w kabinach EN57 z końcówki produkcji z czołem z trzema szybami (nie wiem która jednostka po raz pierwszy w kabinie miała oprawę świetlówkową lecz w tym zakresie ostatnia była 1825), w kabinach EN57 z czołem w wersji dwuszybowej (1900-1953), ED72 i ED73. Ograniczenie do kabin wynika z tego, że oświetlenie w kabinie jest osobno sterowane od reszty i zasilane z 110V DC co pasuje do elektroniki tych opraw, oświetlenie przedziałów pasażerskich wszystkich tych jednostek jest klasyczne z centralną wirową przetwornicą oświetleniową 110V>220V 500Hz w celu zachowania wstecznej kompatybilności z jednostkami z wczesnej produkcji:

[trojmiejski]

W związku z brakami taborowymi PKP IC wypożyczyło od Kolei Czeskich ČD 30 wagonów produkcji Waggonbau Bautzen. Te wagony w odróżnieniu od Bautzenów będących w posiadaniu PKP IC mają zachowane wnętrze w stanie oryginalnym. Oprawy oświetleniowe są oryginalne i mają zamontowane klosze co stanowi kontrast względem naszych 111A, 112A itd... które jeśli mają oryginalne oprawy (większość z tych co nadal są sprawne i jeżdżą ma oświetlenie przerobione na oprawy wpuszczone w sufit) to bez kloszy z gołymi świetlówkami.




Przedsionek wejściowy:






Zbliżenie na szafę elektryczną:


WC oświetlone jest żarówką:


Korytarz boczny


Przedział




Te wagony mają zachowane umywalnie które w latach 90 w wagonach PKP masowo likwidowano






Drugi przedsionek wejściowy:


Inny egzemplarz, w części Bautzenów ČD oświetlenie przedziału stanowi pojedyncza oprawa dwuświetlówkowa 2x40W, a w pozostałych egzemplarzach przedział jest oświetlony dwoma oprawami na jedną świetlówkę 25W:












Umywalnia:








Są 3 rodzaje kloszy plafonier żarowych w WC i w umywalniach, wypukłe mleczne, wypukłe bezbarwne i płaskie bezbarwne:




Włącznik oświetlenia:


Oświetlenie załączone:














Widok na oprawę w korytarzu bocznym z perspektywy przedziału:














Jeszcze drobne uzupełnienie odnośnie czeskiej klasyki:








Włącznik światła w przedziale funkcjonuje tylko 0, 1 gdy w przedziałach polskich wagonów można regulować 0, 1/2, 1.
Jednakże z szafy centralnej wagonu także i w Bautzenach ČD jest regulacja 0, 1/2, 1:


Jako, że zastosowane są świetlówki 25W to dla porównania zdjęcie EN57 zrobione z podobnej perspektywy:

[trojmiejski]

Klasyczne rury T12 w wagonach Przewozów Regionalnych.

EDIT: Dodałem na końcu posta zdjęcia ze zbliżeniem na napisy rur T12 wkręconych do opraw w wagonach piętrowych znanych jako Bipy.

Wagon typu 120A:






W akcji:


Jak widać poniżej dominują daylighty:












Prócz węgierskiej klasyki jest też polska klasyka:


W jednym z przedsionków jedna rura to daylight, a druga to Pila 640:






Widok na rurę:


Zbliżenia na napis:


Widok z zewnątrz ze świecącym podświetleniem stopni wejściowych:


Inny wagon tego typu:


Jakiej marki jest ta rura sądząc po trzonku?


W tym wagonie z niewyjaśnionej przyczyny świetlówki nie chciały odpalić i świeciło się jedynie żarowe oświetlenie awaryjne:






Kolejna rura 640:




Rodzynek z oświetleniem wpuszczonym w sufit:






EDIT: